“Küreselleşmenin yol açtığı sosyo-kültürel değişimlerin ve kesintisiz biçimde süregiden ekonomik, siyasal, coğrafi krizlerin sonucunda köylerde yaşayan genç nüfusun geçimini kazanmak için kentlere yönelmesi kırsal kültürü kentlileştirirken tek tipleştiriyor ve merkeze itiyor. Tek tipleşme, kırsala ait somut olmayan kültürel miras unsurlarının yere özgülüğünü silikleştirirken ve yerinde devamlılığını sekteye uğratırken kültür sanatın merkeze itilmişliği, periferide yaşayan kesimlerin kültüre eşit erişim hakkını sekteye uğratıyor.”
Birleşmiş Kentler ve Yerel Yönetimler Teşkilatı (UCLG) koordinasyonunda yürütülen “Pilot Kent” ve “Öncü Kent” programlarının ortaya koyduğu sonuçlar, yerel yönetimlerin kültürü kırsal kalkınmada etkin bir araç olarak kullanmasının gereğine, önceliğine işaret ediyor.
Bu programlardan elde edilen sonuçlar, “öncü kent” sıfatı tescillenmiş şehirlerin dâhi kültürel katılımı ve sosyal içermeyi sürdürülebilir kılacak, kentsel aidiyeti güçlendirecek politikalar geliştirmede, özellikle kırsalda yaşayanları kültürel katılıma dâhil etmede zorlandığına işaret ediyor. Buna bağlı olarak yerelde faaliyet gösteren bağımsız kültür sanat girişimleri de yerel yönetimlerle ideal düzeyde iş birliği yapamıyor; yapsa dâhi kalıcı bir ortaklık geliştiremiyor.
Teos Kültür Sanat Derneği’nin yukarıdaki tespitlerden hareketle Efes Selçuk Belediyesi ve Nilüfer Belediyesi ile ortaklaşarak kurguladığı “KONSERVE: Kentler Arası Misafir Sanatçı Programı Ağı”nın 2024 programı göç, sosyal barış, kadın emeği, kültüre eşit erişim, somut olmayan kültürel mirasın dokümantasyonu ve kamusal alanda sanat üzerine çalışan bağımsız girişimlerle STÖ’leri yerel yönetimlerle iş birliği yapmaya teşvik ederken, Birleşmiş Milletlerin kırsal alanlardaki kültürel çeşitliliğe, somut olmayan kültürel mirasın sürdürülebilmesine ve kültürel ifadeye eşit katılım hakkına vurgu yapan 10.2, 10.3, 10.7, 11.4, ve 11.a maddelerinde ifade edilen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile uyumlu bir izleği takip ediyor. Bu bakışla sanatçıları, köy sakinlerini, iştirakçi organizasyonları yerel yönetimleri çeşitli hemzeminlerde buluşturan program, içerdiği uluslararası çalıştaylar vesilesiyle yerel yönetimlerle bağımsız girişimleri verili durumu iyileştirmeye yönelik ortak politikalar geliştirmeye davet ediyor.
Türkiye’den 8 sanatçıyı Mayıs – Haziran aylarında 3 hafta süreyle İzmir ve Bursa’nın 2 köyünde misafir edecek program, 2 uluslararası çalıştaydan elde edilecek politika metinleriyle birlikte geriye 2 sergi, orta metrajlı bir video belgesel ve İngilizce – Türkçe hazırlanacak bir proje yayını bırakıyor.
HEDEFLER
Ortaklaşılan ilçelerde somut olmayan kırsal kültürel miras, toplumsal ve ekolojik çeşitlilik alanında süregiden çalışmalara ilişkin farkındalığı güçlendirecek mecralar üretmek;
Misafir sanatçı programlarında üretilen yapıtları gösteren sergiler, belgeseller vasıtasıyla somut olmayan kırsal kültürel miras değerlerini, folklorik çeşitliliği ve kadim pratikleri güçlü biçimde görünür kılmak;
Kültürel ve coğrafi müştereklere sahip, farklı kuşak ve kökenlerden gelen sanatçılar arasında etkileşimi mümkün kılacak bir üretim / etkileşim platformu oluşturmak; sanatçılarla kırsalda yaşayan topluluklar arası iletişim ve karşılıklı anlayışı yaratıcılık yoluyla geliştirmek suretiyle kültür üretimine katılımı herkes için mümkün kılmak;
Ortaklaşılan belediye ve kurumlarla iş birliği içinde düzenlenecek uluslararası kültür çalıştayları sonucunda somut verilere dayanan, sivil toplulukların karar alma süreçlerine doğrudan katılımına öncelik tanıyan, değişen koşullara göre güncellenebilen, sosyal etkisi yüksek, ölçümlenebilir politikalar geliştirmek;
Bu doğrultuda, iştirakçilerle programa ortak belediyeler arasındaki iş birliği kültürünü, deneyim alışverişini kardeş şehirlerden paydaşları da dâhil edecek şekilde geliştirmek ve programa katkı koyan tüm tarafların yurt içinde ve dışında faaliyet gösteren kültür sanat ağlarına etkin biçimde katılımını sağlayacak, uzun erimli projeler geliştirmek.
HEDEF KİTLE VE FAYDALANICILAR
Selçuk Efes Belediyesi (İzmir) – Nilüfer Belediyesi (Bursa):
KONSERVE ağı olarak köylerde düzenlediğimiz sosyal buluşmalardan, ihtiyaç analizi temelli ölçümleme faaliyetlerinden ve misafir sanatçı programlarından elde edilecek sonuçların ışığında geliştirdiğimiz destekleyici projelerin kentsel aidiyeti güçlendireceğine; uluslararası uzmanların katılımıyla düzenlediğimiz çalıştayların her iki ilçede somut olmayan kültürel miras alanında süregiden çalışmaları iyileştireceğine; politika oluşturma bağlamında yerelden katılıma özel önem atfettiğimiz çalışma toplantılarının program sonucunda her iki ilçede gözle görünür bir sinerji yaratacağına inanıyoruz. Bu sinerjiyi sürdürülebilir kılmak amacıyla ortaklaştığımız belediyelerle birlikte geliştirdiğimiz politikalar doğrultusunda, sivil toplum ağlarıyla yerel yönetimlerin ilgili birimlerini çeşitli hemzeminlerde bir araya getiren sivil platformlar kuruyoruz.
Köy Sakinleri:
Sanatsal üretimin merkeze sıkışması, kırsal kesimlerde yaşayanların kültüre erişimini ve kültürel üretime doğrudan katılımını kısıtlarken kentsel aidiyetini zayıflatıyor. KONSERVE ağı olarak bu kısıtları azaltmak adına diğer misafir sanatçı programlarının aksine bir arada yaşamı, imece ile dayanışmayı, karşılıklı öğrenmeyi öne koyuyoruz; misafir sanatçıları köy sakinleri ile birlikte yapıt üretmeye çağırıyoruz. Uyguladığımız model uyarınca her yaştan köy sakini sanatsal üretimin her aşamasına dilediği ölçüde, özgürce katılabiliyor, kamusal alan için üretilecek işlerde karar alıcı rolünü üstleniyor ve kültürel okuryazarlığı güçlendirmek adına sanatçıları atölye düzenlemeye davet edebiliyor. Model, bu haliyle tüm tarafların birbiriyle doğrudan, içtenlikle etkileşime girmesini sağlıyor.
Sanatçılar ve Sivil Toplum Örgütleri:
2022 edisyonuna ait yayının ve belgeselin ortaya koyduğu üzere hem sanatçılar hem iştirakçiler, program sonunda iş birliklerini sürdürmeye devam ediyor. Bu bağlamda, ilçe ve köylere özgü tasarlanan programların kavramsal çatının çatılmasında, yerel yönetimlerle iş birliği zemininin oluşturulmasında, sanatçıların seçiminde doğrudan söz sahibi olan iştirakçi organizasyonların ortaklaşılan belediyelerle çalışma kapasitesini artırmaya özel önem atfediyoruz.
Dolaylı Faydalanıcılar:
Ege coğrafyasında somut olmayan kırsal kültürel mirasla folklorik unsurların korunmasına, yerel kültürel ifadelerin geliştirilmesine ve görünür kılınmasına yönelik çalışan bağımsız kültür sanat girişimlerini; hak temelli çalışmalara odaklı sivil toplum örgütleri ile üretim kooperatiflerini; kırsal kültürel varlıklara ve ekolojik bilinçlenmeye duyarlı festival operatörlerini; akademisyenlerle bağımsız araştırmacıları; İzmir ile Bursa’da yaşayan, üreten sanatçılarla sanat öğrencilerini programın dolaylı faydalanıcıları arasında sayıyoruz.
PROJE DİREKTÖRÜ ve YAYIN EDİTÖRÜ
Sarp KESKİNER (Teos Kültür Sanat Derneği)
PROGRAM DİREKTÖRÜ
Gökçe Süvari KANTÜRK (Teos Kültür Sanat Derneği)
ŞEHİR KOORDİNATÖRLERİ
Hale ERYILMAZ (İzmir – Teos Kültür Sanat Derneği)
Esra OKYAY (Bursa – Kendine Ait Bir Oda inisiyatifi)
YEREL KOLAYLAŞTIRICILAR
Özgür GÖKDEMİR (İzmir – Selçuk Efes Belediyesi)
Sultan KARAKUŞ – Dilan DENİZ (Bursa – Nilüfer Belediyesi)
İLETİŞİM DİREKTÖRÜ
Ebru TURGUT (Teos Kültür Sanat Derneği)
İŞTİRAKÇİLER
İzmir: İzmir Akdeniz Akademisi, The Letter Art Gallery, Kendine Ait Bir Oda inisiyatifi, AnArt Kültür Sanat Derneği, Sarı Denizaltı Sanat İnisiyatifi, Balconnection, No 238 Kültür Sanat İnisiyatifi, KARE kolektif
İstanbul: Dikine OnGoing Project
HİBE SAĞLAYICILAR
İŞTİRAKÇİLER
